De afgelopen weken ging een prachtige fotoserie rond op internet, waarin een Russische blogger de overgebleven Russische Buran-spaceshuttles vastlegde. Voor veel lezers kwam het als verrassing dat de Russen ooit überhaupt een eigen spaceshuttle hadden. Wat is het verhaal daarachter? Dit is de korte en treurige geschiedenis van de Buran.
Na het turbulente einde van de ruimterace uit de jaren 60 en 70 waren de belangrijkste mijlpalen in de ruimtevaart wel bereikt. Van de eerste voorzichtige vluchten buiten de dampkring tot de maanlandingen was ruimtevaart niet langer een prestigekwestie. Zowel Amerika als Rusland bedachten zij hoe zij verder moesten, en met de Salyut- en Skylab-ruimtestations werden de eerste stappen gezet naar een permanente aanwezigheid in de ruimte.
De Amerikaanse Space Shuttle
De Amerikanen besloten tot de bouw van de Space Shuttle, een ruimtevliegtuig dat kon opstijgen als een raket en kon landen als een vliegtuig.
De Amerikanen hadden niet meteen één helder doel voor ogen met de Shuttle. Die kon zowel gebruikt worden om grote ladingen als de Hubble-telescoop de ruimte in te brengen, maar vooral ook om wetenschappelijk onderzoek uit te voeren in een gewichtloze omgeving.
De Shuttle zou het makkelijker moeten maken voor gewone wetenschappers om naar de ruimte te gaan, waardoor ruimtevaart werd weggehaald bij het leger.
Militaire doelen
De Sovjet Unie, dat de Amerikaanse plannen minitieus bestudeerde, was daar echter niet van overtuigd. De Sovjets vermoedden dat de Space Shuttle voor militaire doeleinden kon worden gebruikt.
Vooral de grootte van de Amerikaanse shuttle was één van de kopzorgen van de Russen. Waarom heb je zo’n enorm ruimtevaartuig nodig, behalve voor militaire wapens? Het was voor een groot deel die angst dat de Russen concludeerden dat de Amerikanen wel iets heel speciaals van plan waren met de Shuttle. Het hielp niet mee dat de Space Shuttle voor een groot deel door de Amerikaanse luchtmacht werd gefinancierd.
Het was niet alleen de 30 ton die de Shuttle in orbit kon brengen, maar vooral de 15 ton die het vliegtuig weer terug kon nemen. Dat duidde er volgens de Russen op dat Amerika de orbiter vooral wilde gebruiken om geavanceerde laserwapens mee te testen – en die ook af en toe terug te brengen naar aarde om aan te passen. Het was voor de Sovjets het enige logische bestaansrecht voor zo’n gigantisch voertuig.
Beter goed gejat…
Wat de plannen van de Amerikanen ook waren, de Russen wilden het in ieder geval kunnen stoppen, en als dat niet kon dan moesten ze op z’n minst weten hoe die plannen werden uitgevoerd – zodat ze later snel ook uit te voeren waren door de Russen zelf.
De Russen besloten daarom de Shuttle na te bouwen. Het voertuig kreeg de naam Buran mee, wat vrij vertaald “sneeuw op de toendra” betekent.
Kopie
In veel opzichten was de Buran een exacte kopie van de Space Shuttle. De voertuigen hadden dezelfde afmetingen en zelfs dezelfde kleur. Het grootste verschil was dat de Buran werd gelanceerd met een niet herbruikbare Energia-raket, terwijl de Space Shuttle de herbruikbare Solid Rocket Boosters naast een grote brandstoftank gebruikte.
Testvluchten
In totaal werden er 5 orbiters gebouwd, waarvan er uiteindelijk slechts eentje echt de ruimte in vloog. Met de overige voertuigen werden veel testvluchten gemaakt vanaf een Antonov-vliegtuig, van waaraf de Burans op eigen houtje moesten landen. Daarbij werd onder andere getest hoe de Buran moest landen. De Buran zou op de landingsbaan afremmen met een parachute – waarmee de Russen waren begonnen voor de Amerikanen die techniek toepasten.
Uiteindelijk werd er slechts een handjevol testvluchten met de Buran uitgevoerd, waarvan er slechts eentje echt de in de ruimte plaatsvond. De eerste testvlucht vond plaats in 1984, toen de Buran vanaf de bovenkant van een Antonov-vliegtuig naar beneden werd gestuurd om de landingstechnologie te testen.
De eerste en enige vlucht naar de ruimte vond plaats op 15 november 1988, zonder bemanning aan boord. De vlucht was van korte duur: Het ruimtevliegtuig maakte slechts twee orbits en kwam daarna weer netjes terug op aarde.
Veel te duur
Dat was eigenlijk het laatste dat de Russen wisten te doen met de Buran. Het programma bleek al snel veel te duur, zeker omdat de kosten van de ontwikkeling van de eerste 5 Burans het duurste Russische ruimtevaartproject ooit was.
Daar kwam nog eens bij dat de Russen eigenlijk geen noodzaak hadden voor een ruimtevliegtuig. Het land had al goed werkende raketten, en had de Buran nooit gebouwd met een missie voor ogen.
Val van de Sovjet Unie
De val de Sovjet Unie was een verwarrende tijd voor Rusland, en al helemaal voor het grote en ooit oppermachtige ruimtevaartprogramma. Na de val, in 1992, gingen de Russische ruimtevaartactiviteiten, -instanties en bedrijf op in de Federale Russische Ruimtevaartorganisatie, het latere Roscosmos.
Dat blijk zijn zinnen liever te zetten op andere projecten, zoals het ruimtestation Mir. Ook hadden de Russen eigenlijk al genoeg lanceervoertuigen, zoals de betrouwbare Soyuz en Proton.
Afgedankt
Dat bleek het einde van de Buran. De 5 gebouwde orbiters werden onceremonieel afgedankt en verdwenen in loodsen in Kazachstan en Moskou. In de hoop dat er ooit betere tijden zouden aanbreken waarin de vliegtuigen weer nuttig konden worden gemaakt. Die tijd zou er nooit komen. In 1992 werd het Buran-programma officieel stopgezet.
Anno 2015 staan 2 van de orbiters nog in een grote loods in Baikonur, de ruimtebasis die op dit moment in alle andere opzichten het epicentrum van de Russische ruimtevaart is. Een ander model staat in Gorky Park in Moskou.
In 2002 stortte een loods in Baikonur in, waar de Burans stonden. 8 werknemers kwamen daarbij om het leven, en de hoop de Burans ooit nog in te zetten was daarmee definitief vervlogen.
Terugkijken
Aks je de prachtige en wat melancholische foto’s van de Buran nog een wil terugkijken, kijk dan op Mirebs blog. Wel even Google Translate aanzetten.
Tags : achtergrond, Buran, Roscosmos, ruimtevaart, rusland, Space Shuttle