ACHTERGROND: Internationale Vrouwendag in de ruimte

Het is vandaag Internationale Vrouwendag, een dag waarop we de kracht en emancipatie van vrouwen in de maatschappij eren. Mooi moment om te kijken of het ‘glazen plafond’ ook buiten de dampkring uitstijgt.

Vrouwen hebben inmiddels dezelfde rechten verworven in de ruimte als mannen, maar toch is het merendeel van de astro- en kosmonauten nog steeds van het mannelijk geslacht. De ruimtevaart is nou eenmaal decennialang een testosteronwereldje geweest, waar vrouwen weinig te zoeken hadden.

Militaire manenwereld

De 6 Mercury-astronauten, 10 Gemini-piloten en de 12 personen die op de maan landden waren stuk voor stuk mannelijk. In de vroege jaren was de ruimtevaart ook een strikt militaire operatie, en in het Amerikaanse leger zaten nu eenmaal veel minder vrouwen, zeker niet aan de top. Dat zorgde ervoor dat het lang duurde voordat een vrouw voor het eerst de dampkring verliet, en dat was niet eens een Amerikaanse.

Wéér een Rus

Net als de satelliet, het zoogdier en de mens, was ook de eerste vrouw van Russische afkomst. Valentina Tereshkova werd uitgekozen uit 1 van de 400 kandidaten om te vliegen op de Vostok 6-missie, op 16 juni 1963. Ze verbleef 3 dagen in de ruimte en voerde daarbij diverse tests uit die zich richtten op het vrouwelijk lichaam.

Mercury 13

In 1963 was het voor Amerikanen nog hoogst ongebruikelijk om vrouwen naar de ruimte te sturen, maar om de feministische golf van de jaren ’60 tegemoet te komen werd een privaat programma opgezet: de ‘Mercury 13’. De Mercury 13 was een groep van 13 vrouwen die weliswaar niet in zelf de ruimte in gingen, maar dezelfde training ondergingen als de eerste Amerikaanse astronauten. De naam was afgeleid van de ‘Mercury 7’, de eerste 7 Amerikanen die uitgekozen waren om in het Mercury-programma te vliegen.

Space Shuttle

Toch zou het nog lang duren voordat de eerste Amerikaanse vrouw ook daadwerkelijk de ruimte in ging. Dat gebeurde pas in 1983, toen het Space Shuttleprogramma eindelijk operationeel was. Sally Ride werd tijdens STS-7 de eerste Amerikaanse die buiten de dampkring vloog. 

International Space Station

In de afgelopen 15 jaar dat het International Space Station de belangrijkste reden van bemande ruimtevaart is geweest, worden astronauten niet langer meer geselecteerd op hun militaire carriere, maar hun wetenschappelijke kwalificaties. Dat maakt het veel makkelijker voor vrouwelijke astronauten om naar het ruimtestation te gaan, als ingenieurs of onderzoekers. Tijdens de bouw van het station duurde het niet lang voor de eerste vrouw aan boord was – Susan Helms ging al op Expeditie 2 aan boord, en maakte daarbij gelijk de langste ruimtewandeling tot nu toe (8 uur en 56 minuten). 

Maar pas in 2007 kwam er een echte mijlpaal in de geschiedenis van het ISS, toen op 10 oktober Peggy Whitson de eerste vrouwelijke commandant van het station werd als lid van Expeditie 5. In de 6 maanden die daarna volgden was Whitson de gezagvoerder in het ruimtestation, maar ze was niet de enige vrouw die die positie hield. In september 2012 werd Sunita Williams commandant van het station, een positie die ze 3 maanden vervulde. 

10%

Toch zijn het voor het grootste deel nog steeds mannen die de ruimte verkennen. Van de 542 personen die de ruimte hebben bezocht waren er slechts 57 vrouw. Dat is dus iets meer dan 10%. Toch zijn de criteria een stuk minder streng, waardoor vrouwen toch ongeveer dezelfde kansen hebben als mannen om naar de ruimte te gaan. 

Astronauten zijn voor het grootste deel echter nog steeds afkomstig uit de techniek, en alle emancipatie, voorlichting en actievoering ten spijt blijft dat nog steeds een mannenwereld. Maar de mogelijkheid bestaat, zoals pioniers als Tereshkova, Ride en Whitson wel bewezen.

Tags : internationale vrouwendag, Mercury 13, Mercury 7, Peggy Whitson, ruimtevaart, Sally Ride, Sunita Williams, Valentina Tereshkova, vrouw